मुंबई : अमेरिका आणि चीनमधील वाढत्या व्यापार तणावामुळे, तसेच अमेरिकेतील सरकारी शटडाऊनच्या धोका आणि जागतिक आर्थिक अस्थिरतेमुळे सोमवारी भारतातील सोन्याच्या किमतींमध्ये प्रचंड वाढ नोंदवली गेली, ज्यामुळे सणासुदीच्या हंगामात आणि लग्नसराईच्या पार्श्वभूमीवर ग्राहकांच्या खिशाला कात्री लागली आहे.
इंडियन बुलियन असोसिएशनच्या (IBA) ताज्या आकडेवारीनुसार, २४ कॅरेट शुद्ध सोन्याचा दर आज १ लाख २६ हजार ५९० रुपये प्रति १० ग्रॅम असा नोंदवला गेला, जो गेल्या २४ तासांत २,०७० रुपयांची वाढ दर्शवितो; याचप्रमाणे चांदीचा दर किलोमागे १ लाख ६१ हजार ६७० रुपयांवर पोहोचला असून, त्यातही ७,०७० रुपयांची उछाल आली आहे, ज्यामुळे सामान्य ग्राहकांच्या अवाक्याबाहेर गेलेल्या भावांमुळे बाजारात खरेदीला मंदी दिसून येत आहे. हे भाव ऐन दिवाळी आणि लग्नांच्या धुमाकूळाच्या काळात आल्याने, सोन्याच्या दागिन्यांच्या खरेदीला ब्रेक लागण्याची शक्यता वर्तवली जात असली, तरी गुंतवणूकदार सुरक्षित पर्याय म्हणून सोन्याकडे वळत असल्याने मागणी कायम राहण्याची अपेक्षा आहे.
जागतिक बाजारातील या उलथाळोखळाच्या पार्श्वभूमीवर, अमेरिकेतील नवीन शटडाऊनमुळे सरकारी सेवा ठप्प झाल्याने आर्थिक अनिश्चितता वाढली असून, याचा थेट परिणाम सोन्याच्या किमतींवर होत आहे; तसेच, अमेरिकेच्या राष्ट्रपती डोनाल्ड ट्रम्प यांनी चीनवर १०० टक्के अतिरिक्त टॅरिफ लादण्याची धमकी दिली असून, चीनने दुर्मीळ खनिजे (रेअर अर्थ) आणि तंत्रज्ञान निर्यातीवर निर्बंध घातल्याने व्यापार युद्ध पुन्हा भडकले आहे, ज्यामुळे जगभरातील गुंतवणूकदार सोन्याला ‘सुरक्षित हार्बर’ म्हणून पाहत असल्याचे तज्ज्ञ सांगत आहेत. या तणावामुळे, युरोपमधील युद्ध परिस्थिती, जिओपॉलिटिकल धोके आणि चलन बाजारातील अस्थिरतेमुळे सोन्याची मागणी वाढली असून, आंतरराष्ट्रीय बाजारात सोन्याचा दर २,६०० डॉलर प्रति औंसच्या पुढे गेला आहे, ज्याचा परिणाम भारतीय बाजारावरही दिसून येत आहे; याशिवाय, भारतात सणांच्या हंगामामुळे स्थानिक मागणीही सोन्याच्या भावांना चालना देणारी ठरली आहे, ज्यामुळे भविष्यात आणखी वाढ होण्याची शक्यता नाकारता येत नाही.
देशभरातील प्रमुख शहरांमध्ये सोन्याचे (२४ कॅरेट, १० ग्रॅमसाठी) भावही वाढले असून, मुंबईत १ लाख २६ हजार ५९० रुपये, दिल्लीत १ लाख २६ हजार ६१० रुपये, कोलकात्यात १ लाख २६ हजार ६६० रुपये, पुण्यात १ लाख २६ हजार ८७० रुपये आणि चेन्नईत १ लाख २७ हजार २४० रुपयांपर्यंत पोहोचले आहेत, तर तोळ्यामागे (११.६६ ग्रॅम) हा दर सरासरी १ लाख ४७ हजार ६५२ रुपयांपर्यंत गेला आहे, ज्यामुळे दागिने विक्रेत्यांना सवलती देण्यापासून परावृत्त केले जात आहे. दुसरीकडे, चांदीच्या भावातील ही वाढ ही सोन्याच्या तुलनेत अधिक तीव्र असल्याने, औद्योगिक मागणी असलेल्या चांदीला देखील जोरदार चालना मिळाली असून, ज्वेलरी आणि सिल्व्हर आर्टिकल्सच्या खरेदीदारांना मोठा फटका बसला आहे.
जागतिक स्तरावर सोन्याच्या साठ्यांची बाब पाहता, युनायटेड स्टेट्स जिओलॉजिकल सर्व्हे (USGS) च्या अहवालानुसार, रशिया आणि ऑस्ट्रेलिया हे दोन देश सर्वाधिक सोन्याच्या खाणी आणि साठ्यांसाठी आघाडीवर असून, २०२४-२५ मध्ये रशियाने अंदाजे ३१० मेट्रिक टन सोन्याचे उत्पादन केले आहे, तर ऑस्ट्रेलियाकडे १२,००० मेट्रिक टनांहून अधिक साठे आहेत ज्यात वार्षिक उत्पादन ३२०-३३० मेट्रिक टन आहे; यानंतर कॅनडा (३,२०० मेट्रिक टन) आणि चीन (३,१०० मेट्रिक टन) यांचा क्रम असून, अमेरिकेकडेही ३,००० मेट्रिक टन साठे आहेत, जे जागतिक सोन्याच्या उत्पादन आणि व्यापाराला आकार देतात आणि या देशांच्या आर्थिक धोरणांवर अवलंबून भारतीय बाजारालाही प्रभावित करतात.
या पार्श्वभूमीवर, तज्ज्ञ गुंतवणूकदारांना सावध राहण्याचा सल्ला देत असून, सोन्याच्या भावातील ही वाढ तात्पुरती असली तरी दीर्घकालीन गुंतवणुकीसाठी सोने हा विश्वासार्ह पर्याय राहील, असे मत व्यक्त करत आहेत; तसेच, सरकारकडून सोन्याच्या आयातीवर नियंत्रण ठेवण्याच्या प्रयत्नांमुळे भाव स्थिर होण्याची अपेक्षा आहे.